Regisseur Saverio Costanzo liet 9000 Italiaanse meisjes opdraven voor de verfilming van Elena Ferrantes bestseller My Brilliant Friend

‘O nee’, zegt Saverio Costanzo. Ook hij, de regisseur van de serie naar de Napolitaanse romancyclus van Elena Ferrante, beschikt niet over contactgegevens van de schrijver, die haar (of zijn?) ware identiteit al jaren strikt geheim houdt. ‘Ik heb niet eens haar e-mailadres. We schrijven elkaar wel mails, maar die stuur ik naar de uitgever, die ze daarna doorstuurt. Appjes komen ook binnen via de uitgever.’

Ferrante koos de 43-jarige Italiaanse regisseur persoonlijk uit voor de klus en waakte op afstand over de totstandkoming van My Brilliant Friend, de peperdure HBO-serie naar het eerste romandeel (in Nederland verschenen als De geniale vriendin) over de liefde en nijd tussen de vriendinnen Elena ‘Lenù‘ Greco en Raffaella ‘Lila‘ Cerullo. 

Costanzo, zoon van televisiepresentator en schrijver Maurizio Costanzo (bekend als coscenarist van de filmklassieker Una giornata particulare), brak in 2010 door met zijn verfilming van  Paolo Giordano’s bestseller La solitudine dei numeri primi (De eenzaamheid van de priemgetallen). ‘Ik moest er even aan wennen’, zegt hij over het beperkte contact met de  auteur. ‘Je voelt de aanwezigheid van de auteur, maar die is zonder gezicht. Ik voelde me ook beoordeeld door die aanwezigheid. Gaandeweg kreeg ze meer vertrouwen in mij, in ons werk. En nu hoef ik haar ook niet meer te zien. Voor mij is het goed zo, eigenlijk wel bevrijdend. Ik vind het moedig van Ferrante dat ze geheel buiten de publiciteit wil blijven. Ze is nu ook niet in Venetië. Ze zat niet in de zaal bij de première, kreeg geen applaus.’

Maar misschien was Ferrante er wél, merkt een journalist op. ‘Het kan’, erkent Costanzo. De regisseur ontvangt de pers aan de lange eettafel van een prachtige, afgebladderde villa op het eiland Lido, waar de serie tijdens het filmfestival van Venetië werd vertoond. Buiten in de zon rennen de jonge hoofdrolspelers uit de eerste afleveringen (Elisa Del Genio en Ludovica Nasti) rondjes door de tuin. Costanzo en zijn castingagent lieten negenduizend Italiaanse meisjes en jonge vrouwen voor de audities opdraven. ‘Maar ik heb me nooit zorgen gemaakt. Omdat Elena en Lila zó goed worden omschreven in de boeken, was het halve werk al gedaan en wisten we wat we zochten. Het vangnet was groot, maar ik was er zeker van dat we de juiste actrices meteen zouden herkennen. Zo ging het ook. We hadden geen reserves, geen tweede keuzen.’

Ferrantes verhaal over de sterk vervlochten en toch tegengestelde levens van twee bovengemiddeld intelligente vriendinnen vormt ook een portret van een door armoede, misdaad en patriarchale dogma’s getekende Napolitaanse buitenwijk, die na de jaren vijftig langzaam wordt opgeslokt door de stad. ‘Het lege land tussen de buitenwijk en de stad zal zich vullen met gebouwen, die de buurt uiteindelijk omsingelen. De echt grote veranderingen zie je pas als we bij het tweede en derde boek belandden. In die verandering ontwaar je ook de geschiedenis van de camorra (de plaatselijke maffia, red.). Hoe Napels verkracht werd door de camorra, die overal gebrekkige gebouwen optrok. Maar dat is geen statement. Dat is gewoon de geschiedenis.’

Nergens in en om het echte Napels vond Costanzo de mogelijkheid in  een bestaand decor te filmen, daarom is alles nagebouwd. ‘Gianturco zou de Napolitaanse wijk kunnen zijn, al heeft Ferrante mij dat nooit bevestigd. Die wijk is er nog, maar alles is er veranderd. Het voordeel van zelfgebouwde decors van een wijk of stad is dat je alles zelf in de hand hebt, tot aan de kleuren toe. Zo’n decor wordt onmiddellijk onrealistisch, want je laat er je eigen visie en voorkeuren op los. Dat vind ik juist een enorm voordeel. Als je het geld hebt, kun je een grote eigen wereld optrekken. In de eerste afleveringen is alles nog monochroom: het vale Italië van kort na de Tweede Wereldoorlog. Ik stel me voor dat de kleren toen ook vaal waren – want niets was meer nieuw. Pas later, in de jaren zestig, meng ik er meer kleur door.’

Naast het werk van Ferrante vormden de verhalen van Charles Dickens een inspiratiebron voor de verfilming. ‘In zijn boeken lees je over een nobele vorm van armoede, het is niet louter miserabel.’

Het enorme succes van de sinds 2012 gepubliceerde Napolitaanse romans schrijft Costanzo toe aan de moeizame, maar ‘secuur en eerlijk’ in kaart gebrachte vriendschap tussen de twee vrouwen. ‘Vriendschap, betoogt Ferrante, biedt je steun gedurende het leven, maar kan ook last vormen. Vriendschap bestaat ook uit afgunst, competitie en jaloezie. Ik denk dat veel mensen zich met de twee vrouwen kunnen identificeren. Ik wel, toen ik het las. Al ben ik een man en al kom ik niet uit de jaren vijftig.’

Zelf is hij meer een Lenù, zegt Costanzo – de minder opstandige van de twee vriendinnen. ‘Helaas, ik was liever een Lila geweest. Al zie ik die twee vrouwen ook als één personage, een beetje zoals de gespleten personages in romans van Dostojevski. Ze maken elkaar compleet, hebben elkaar ook nodig.’

Intussen is de tweede serie al besteld, door het Amerikaanse HBO en de Italiaanse publieke zender RAI, die een alliantie aangingen voor de verfilming. Bang voor de mogelijke detailkritiek van de fans van de boeken is Costanzo niet. ‘Welnee. Trouwens: ik werkte op bestelling, ik ben gevraagd. Bij La solitudine dei numeri heb ik het boek wat geweld aangedaan, de opzet gehusseld, omdat ik niet geheel overtuigd was van de vertelstructuur. Maar Ferrantes originele dramaturgie voelde meteen juist.’

Was Ferrante tevreden met het resultaat? ‘Ze heeft me een lange mail gestuurd, maar daar ga ik niets uit citeren. Ook ik probeer wanhopig haar privacy te beschermen. Ze was heel blij. Meer zeg ik niet.’