De verleidingskracht van memes kan levensgevaarlijk zijn
Op 3 januari postte Donald Trump een plaatje op z’n instagramaccount waarop een levensgroot Trumphoofd boven een muur in de woestijn hing. Eronder stonden de woorden ‘The Wall is Coming’.
Wie weleens naar ‘Game of Thrones’ heeft gekeken, weet dat die woorden verwijzen naar ‘Winter is Coming’, de dreiging uit het noorden. Zo’n plaatje wordt een meme genoemd.
Memes kunnen allerlei vormen aannemen maar essentieel is dat ze een variatie zijn op een eerdere foto, video of tekst waar de gebruiker vervolgens zijn eigen boodschap mee vertelt. Meestal met een komische ondertoon, maar memes worden ook gebruikt om mensen online belachelijk te maken. Het kunnen plaatjes zijn die slechts een paar uur trending zijn op Twitter, maar het kunnen ook krachtige politieke boodschappen zijn of mythische verhalen die jarenlang online rondzingen.
Twee twaalfjarige meisjes vermoordden in 2014 bijna een twaalfjarig plaatsgenootje omdat zij geofferd zou moeten worden aan Slender Man. Ze dachten dat hij echt was
Omdat memes bij onze visuele cultuur horen, besteedt de 48ste editie van het Rotterdams filmfestival er dit jaar een speciaal programma aan: Rabbit Hole. De politieke dimensie van memes bleef helaas onderbelicht, maar Rabbit Hole is nog steeds een erg interessant programma, dat zonder twijfel een vervolg verdient.
Een van de films in Rabbit Hole is ‘A Self-Induced Hallucination’, over de online mythe van Slender Man en de menselijke behoefte om elkaar verhalen te vertellen. Slender Man is een fictieve, gezichtsloze verschijning die mensen door de jaren heen op allerlei plekken online dachten te herkennen in vage figuren op de achtergrond van foto’s. Een griezelfiguur waar door online communities een verhaal omheen werd verzonnen. Slender Man is een meme.
Maar geen onschuldige meme. Twee twaalfjarige meisjes in het Amerikaanse Wisconsin vermoordden in 2014 bijna een twaalfjarig plaatsgenootje omdat zij geofferd zou moeten worden aan Slender Man. Ze dachten dat hij echt was.
Het onderzoeken van memes, zoals in Rabbit Hole, gebeurt om de structuur en vertelkracht van zulke beelden en verhalen te begrijpen. Vooral op mensen die moeilijk onderscheid kunnen maken tussen feit en fictie, hebben memes grote aantrekkingskracht.
Lees ook
The Guilty publiekslieveling van het Rotterdamse Filmfestival
De Deense thriller ‘The Guilty’, gesitueerd in een 112-meldkamer, gooide hoge ogen op het Filmfestival van Rotterdam in 2018.