Geobsedeerd door de minnaar van zijn vrouw

De Mexicaanse regisseur Carlos Reygadas is terug op het IFFR. Over internationale festivalaandacht heeft hij niet te klagen, maar het filmfestival van Rotterdam is zijn favoriet. Zijn nieuwe film Nuestro tiempo (‘Onze tijd’) is nu op het festival te zien, waar Reygadas ook een masterclass geeft. Om Nuestro tiempo echt te begrijpen, is het goed om zijn in Cannes bekroonde film Stellet licht (Juryprijs 2007) in herinnering te roepen. Die film volgt een mennonietengemeenschap (volgelingen van de Friese priester Menno Simons) in Noord-Mexico en stelt de extreme gelatenheid en het pacifisme van hoofdpersoon Johan op de proef door hem van twee vrouwen te laten houden. Hoe kan hij zijn hart volgen en niemand ongelukkig maken?

In Nuestro tiempo is het de vrouwelijke hoofdpersoon die liefde van twee mannen krijgt. Haar echtgenoot Juan en een Amerikaanse voorbijganger die op hun paardenranch werkt. Maar dit is geen The Postman Always Rings Twice, waarin de indringer er met de vrouw des huizes vandoor gaat. Al is dat wel de vrees van Juan, die rare bokkensprongen maakt om zijn relatie te redden.

Reygadas en zijn vrouw Natalia López (zelf editor van beroep) spelen de hoofdrollen, en veel elementen van de film zijn aan hun leven ontsproten. Maar Reygadas haast zich in Rotterdam te zeggen: „De film is geen autobiografie. Hij komt uit mij. Maar hij gaat niet over mij. De reden dat mijn vrouw en mijn kinderen en mijn honden erin meespelen is omdat ik graag bij ze ben. Je moet het zien als een familiebedrijf, zoals een boerderij, waar iedereen van jongs af aan moet meewerken. Stellet licht speelde zich af in een deel van Mexico dat ik niet goed kende, met hoofdpersonen die een taal spreken (het aan het Nederlands verwante Plautdietsch) die ik niet verstond. Maar dat is misschien wel de meest persoonlijke film die ik ooit heb gemaakt. Dat zou eigenlijk genoeg moeten zeggen.”

Ook zonder de vraag te beantwoorden of de regisseur en zijn vrouw écht een open relatie hebben, en of López ook in werkelijkheid een relatie heeft gehad die door haar man als poppenspeler werd aangestuurd, stipt de film interessante thema’s aan rond de liefde, het huwelijk en samenleven. Is het huwelijk inderdaad een transactie, zoals schrijver Juan ergens in de film overpeinst? Is het mogelijk om van meerdere mensen op meerdere manieren te houden zonder dat dat meteen een bedreiging is? Praten met Reygadas lijkt wel relatietherapie: „Op het eerste gezicht lijkt Nuestro tiempo een relatiedrama. Heel banaal. Dat hebben we al in honderden soapopera’s en duizenden films gezien. Maar op een dieper niveau gaat hij over de contradicties in de menselijke natuur. Ieder mens wil tegenstrijdige dingen, en zodra je met een ander samen bent wordt dat nog ingewikkelder. Dan heb je niet alleen met je eigen inconsequenties te maken, maar ook nog eens met die van de ander.”

Dat de film over een man en een vrouw gaat moet niet de aandacht afleiden van het feit dat zijn thema’s zich in elke relatievorm zouden kunnen afspelen. „Ik krijg veel verwijten van machismo, maar mijn kijk op gender is heel simpel. Een man produceert sperma, en een vrouw produceert eicellen. Samen zijn ze nodig voor het voortbestaan van de mens. Al het andere is vrijheid. En seksualiteit. Elke soort moet zich voortplanten. Zelfs tomaten hebben seks, is dat niet geweldig?”

Karakterstudie

Dat dat behalve machistisch misschien ook biologisch reductionistisch zou kunnen overkomen deert hem niet. „Aan het begin van de film zit een scène waarin jongens en meisjes van alle leeftijden in een paradijselijke omgeving met elkaar samen spelen en hun lichamelijkheid op allerlei manieren ontdekken. Ik heb een zoon en een dochter en ik zie dat ze zich allebei vanaf het begin af aan anders gedragen en in andere dingen geïnteresseerd zijn. Maar als een van hen morgen zou zeggen zich in het verkeerde lichaam te voelen, dan zou dat voor mij niets aan mijn liefde voor hen veranderen.”

Ondertussen is Nuestro tiempo ook een karakterstudie van een bedrogen echtgenoot in het nauw, waarbij het feit dat de hoofdpersoon een schrijver is niet helemaal toevallig is gekozen. „In de tweede helft van de film gaan de gebeurtenissen over in een andere realiteit. Juan wordt met zijn fantasieën geconfronteerd. Of dat nu zijn artistieke fantasieën zijn, of zijn seksuele verlangens, of perversie zelfs, maar dan perversie in de goede zin.

„Hij heeft het gevoel dat er een bom onder zijn leven ligt, maar hij weet niet wanneer die afgaat, dus hij is als een kat in het nauw. Hij wordt gek van het feit dat zijn vrouw hem niet gewoon vertelt wat er aan de hand is. Toen hij haar leerde kennen was hij zelf met een andere vrouw, dus hij weet hoe verliefdheid in liefde kan overgaan. Zijn angst is groot dat ze hem zal verlaten. Maar zeker weten doet hij het niet.”